یاداشتی از دکتر محمد رحیم رهنما عضو هیات علمی گروه جغرافیا دانشگاه فردوسی در خصوص بحران کرونا

دکتر محمد رحیم‌ رهنما، استاد دانشگاه فردوسی مشهد

این روزها کشور درگیر مبارزه ای بی امان ولی کمی دیرهنگام و باآمادگی وتجربه نه چندان با ویروسی ناخوانده ومرگبار است که حیات اقتصادی و اجتماعی جامعه را دچار اختلال کرده و چرخه زندگی رافلج نموده است.سیستم اداری در بخشهایی تعطیل و در بخشهایی نیمه تعطیل شده، پیشرفت غیر قابل باور کرونا ویروس درشهرها بتدریج مدیران و مسئولان را قانع کرد که این دشمن خاموش، شوخی ندارد و باید مبارزه ای همه جانبه و همگانی و با مشارکت همه شهروندان بر علیه اش انجام گیرد. همه شهروندان هدف وقربانیان این خطر و بنابراین درخط مقدم این مبارزه اند. سیستم اداری و شهری درخوف و رجاء ناشی از گسترش ویروس است.بخشهایی از زیر سیستم شهری در شرایط تعطیلی و نیمه تعطیلی بسر می برند.از تعطیلی مراکز آموزشی و مذهبی گرفته تا شبکه اتوبوس رانی و مترو.

در این واویلای ترس وتلاش،قشر فقیر و زحمت کش کارگران خدماتی،این روزها در سطح شهر درحال تمیز کردن و رنگ آمیزی جداول و نرده های حفاظتی پلها و کاشت گل و گیاه در سطح معابر به منظور آماده کردن شهر برای عید نوروز هستند.روز نویی که عیدش سلامتی شهروندان باید باشد.

سیستم هجومی کرونا ویروس فقیر و غنی نمی شناسد،کار گر وکار مند نمی شناسد،طبقه بالاو پایین نمی شناسد، دیوارهای بلندو سیستمهای حفاظتی ضد سرقت نمی شناسد،مناطق مرفه نشین و فقیر نشین نمی شناسد،همه سیستمهای اداری،خدماتی و تولیدی را هدف قرار می دهد ودرنتیجه همه باید در کنترل و مهار آن همت کنند.در این میان،قشر زحمت کش کارگران خدماتی که الان در سطح شهر مشغولند نیز از این قاعده مستثنی نیستد. این قشر زحمت کش هم به اندازه سایر اقشار نیاز به حمایت ومراقبت دارند، چون بی توجهی به مراقبت ویژه این قشر زحمت کش، ممکن است خدای ناخواسته باعث گسترش این ویروس بی رحم در سطح شهر گردد. زیرا این قشر زحمت کش مثل سایر اقشار با سایر سیستمهای اداری و خدماتی درارتباط هستند، به مدیران بالاتر در حوزه شهرداری مراجعه می کنند، به مراکز بهداشتی درمانی سر می زنند،به فروشگاها می روند،به مراکز مذهبی و رفاهی در رفت وآمد هستند،با خانواده هاو بستگانشان ارتباط برقرار می کنند و در واقع به صورت مستقیم و غیر مستقیم به سیسم شهری متصل هستند

بنابراین در چنین شرایطی که زمزمه قرنطینه شدن شهرهاوافراد درخانه هابه گوش می رسد،رنگ آمیزی جداول معابر و نرده های پلهای شهر که از نظر بعضی از صاحب نظران انتشار ده ها تن مواد رنگی شیمیایی به داخل شهر است و نقش مهمی در آلودگی خاک، هوا و آبهای زیرزمینی دارد،چندان ضروری بنظر نمی رسد.علی رغم اعتقاد به اهمیت و تاثیر رنگها در شادابی سیمای شهر،چنین اقداماتی در شرایطی که خطر شیوه این اپیدمی جدی تر می شود اولویت مدیریت در شرایط بحران نیست.

شاید انتشار این اپیدمی ناخواسته فرصتی را فراهم کرده که مدیریت شهری از یک رویه تکراری وپرهزینه که سالیان سال است بدون تامل وتجدید نظر درآن، تکرار می کند،فاصله گرفته و به فکر راه چاره دیگری برای سبز کردن شهر و شادابی شهروندان باشد.بجای رنگ کردن جداول معابر(نه نرده ها)که بایک باران و سرمای زمستان وگرمای تابستان دچار تغییرات شیمایی می شودو رنگ آمیزی جدوال بتدریج از بین رفته ودرزیرلایه ای از خاک و آلودگی پنهان و تبدیل به مواد زاید و نخاله ساختمانی می گردند،و باید مجددا تعویض شوند،راه دیگری در پیش گیرد.

ضمن آنکه مدیریت شهری باید بدنبال پاسخ به این پرسش هاهم باشد: آیا در سایر شهرهای معتبر جهانی هر سال جداول معابر رنگ آمیزی می شود؟آیا جداول حاشیه معابر این شهرها به ارتفاع جداول معابر شهرهای ماهستند؟آیا جنس مصالح و میزان مقاومت و طول عمرجداول آنها نیز مانند جداول شهرهای ماست،که پس مدت کوتاهی به دلیل تخریب باید تعویض شوند؟ودهها سوال دیگرکه فرصت پرداختن به آنها دراین مختصر نوشته نیست.

در چنین شرایطی که ترس ازگسترش اپیدمی هولناک کرونا ویروس همه را به فکر واداشته، و رشته امور را از مسیر اصلی منحرف کرده،بنظر می رسد، مدیریت شهری بایستی باآمادگی بیشتر و با یک سیاست جامع و یکپارچه و با نظر خواهی از صاحب نظران و متخصصان به مبارزه بااین اپیدمی برخیزد.نه تنها شهروندان را تشویق به مشارکت در مبارزه با این اپیدمی نماید،بلکه راهکارهای مشارکت گسترده وهمه جانبه را با کمک سایرنهادها شناسایی کند.همچنین درمجموعه مدیریت شهری نیز اولویت مهار کرونا ویروس را بر مسایلی که تاخیرآنها خللی در امور روز مره شهر ایجاد نمی کند،ترجیح دهد. شاید در مدت زمان کوتاه تری شادابی،امید، پویایی و سرزندگی به شهر برگردد.خالی شدن چند روز خیابانهای شهر، برابر شروع زندگی دوباره و آوازبلبلان وقهقه کودکانشهر است. قدر بدانیم و همه دست بدست هم دهیم،حیاتمان را جانی دوباره و شهر ومیهن مان را کنیم آباد...